Günümüzde Çağdaş Yanık İzi Tedavisi
Geniş yanıklar hala bilinen en ağır faydalanma biçimidir.. Günümüzde yanıklara bağlı ölümlerde önemli azalmalar sağlanmıştır. Lakin birfazlaca yanık düzgünleşme daha sonrası önemli izler bırakmaktadır. Bu izlerin tedavisi yakın bir vakte kadar neredeyse mümkün değildi. Günümüzde bu bahiste önemli ilerlemeler sağlanmıştır.
Yanık izlerinin klasik tedavisi
İzi kesip çıkartmak ve uç uca dikmek
Şayet yanı izleri dar bir alanda ise ve kenarlarında olağan deri mevcut ise bu alan kesilerek çıkartılır ve etraftaki deri ortaya yaklaştırılarak dikilir. bu türlü çizgi halinde bir iz elde edilir. Fakat bu çizgi formundaki müsaade de vakit içinde kenarlara yanlışsız açılarak genişlemesi yahut kırmızılaşıp kabarması mümkündür.
İzi çıkartıp deri yaması konulması
Yanık izleri geniş bir alanı kaplıyor ise bu izler kesilerek çıkartılır ve üzerine kişinin kendisinden alınan deri yaması temalır. Deri yamasına tıp lisanında “greft” ismi verilir. Fakat bu deri yaması bedenin diğer bir yerinden alınmalıdır ve deri yaması alınan bölgede de iz kalma mümkünlüğü vardır. Deri yamasının alındığı yerde iz kalma derecesi yamanın kalınlığı ile ilgilidir. Ne kadar ince yama alınırsa alınan yerde o kadar az iz kalır. Buna karşılık ince deri yamasının konulduğu yerde oluşturduğu imaj gereğince hoş değildir. etrafındaki olağan deriden farklı görünür ve estetik olarak beğenilen durmaz. Kalın deri yamaları konuldukları bölgede daha kaliteli bir manzara oluştururlar. Buna karşılık alındıları bölgede epeyce daha berbat bir iz kalır. Deri yamaları da lakin makul genişlikteki bölgelere konulabilir. Her iki bacak, göğüs ön duvarının tamamı yahut sırtın tamamı üzere geniş alanlara konulacak kâfi büyüklükteki deri bulmak güç hatta imkansızdır. Buraları yamamak için birebir bölgeden muhakkak aralıklar ile tekrar yeniden deri yaması almak gerekir. Bu da hem yama konulan tıpkı vakitte alınan bölgede kaliteli bir manzara sağlamaz. Yani estetik maksat için uygun değildir.
Tam katman deri yaması konulması
Sadece yüzü tutan yanıklarda tüm yüze tam katman deri yaması konulması kaliteli ve estetik açıdan olumlu bir imaj sağlayabilir. Lakin yüz derisinin alanı sanıldığından fazlaca daha geniştir ve bu kadar büyük deri alınan bölge zaten güzelleşemez. Buraya öteki yerlerden alınan kısmi kalınlıkta yama konulması gerekir. Bu da yüz haricindeki bölgelerde hayli geniş izlere niye olur.
Yüz nakli
Yüz nakli geniş yüz yanıklarında umut veren bir tedavi biçimidir lakin kolay bir sistem değildir ve günümüzde yüz dışı yanık izi bölgelerinde kullanılmamaktadır.
Yanık izinin imajını düzeltme
Şu ana kadar anlatılanlar hudutlu yanık izlerinde kullanılan günümüzde de geçerli olan klasik tedavi halleridir. Pekala bu hallerin hiç birinin işe yaramadığı geniş yanık izlerinde farklı tedaviler uygulanabilir mi? Örneğin izi kesip çıkartamıyor isek onun manzarasını daha güzel hale getirebilir miyiz? Bu hususta son senelerda büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Şöyle özetleyebiliriz:
Özel lazer tedavileri
Fraksiyonel lazerler bilhassa Fraxel dual lazer yanık izlerinde ve öteki yara izlerinde olumlu sonuçlar vermektedir. 1550 nanometre ve 1927 nanometre boyutlarında iki başka dalga uzunluğu ile çalışan bu lazer hem izlerin kırmızılık ve kabarıklığını azaltmakta tıpkı vakitte koyu lekelerin giderilmesine yardımcı olmaktadır. Bu tedavinin bir olumsuz yanı tek seansta kâfi kararı verememesidir. En az bir ay (bazan daha uzun) aralıklarla yenidenlanması gerekmektedir. Kaç seansın kâfi olacağını evvelde belirlemek mümkün değildir ve kimi izlerde fazlaca sayıda tedaviye gereksinim duyulabilmektedir. Fraxel uygulaması epey çok derecede olmasa da ağrılıdır. Bu niçinle tedavi öncesi uygulama yapılacak bölgelere ağrı azaltıcı bir krem sürülür ve yaklaşık 2 saat kadar beklenir. sonrasındasında tedavi gerçekleştirilir. Günübirlik bir süreçtir. Yanlışsız yapılırsa deride görünen bir yara olmaz. Hasta çabucak banyo yapabilir. Lakin tedavi uygulana bölgenin güneşe gösterilmemesi ve dışarıdan tahriş edilmemesi koşuldur. Bölgeye özel nemlendirici merhemler sürülür. Tedavi daha sonrası bir iki gün süren yavaşça ağrı ve kızarıklı olabilir. Lakin bunlar çabucak düzelir. Tedavi bölgesinde deride pullanma ve bu pulların dökülmesi gözlenir. Bölgenin büsbütün olağana dönmesi ortalama bir ayı bulabilir. Bu niçinle yenidenlanan tedaviler bir ay yahut daha uzun aralıklar ile yapılır. Çocuklarda bu tedaviyi uygulamak zordur. Bu niçinle epeyce yavaşça verilen bir anestezi altında bu süreç gerçekleştirilir ve daha sonrasındasında hasta meskenine gönderilir. Bütün bunlara rağmen Fraxel lazer hala günümüzdeki en faal tedavi araçlarından biridir.
Yanık izi içine ilaç enjeksiyonları, silikon, merhem ve baskı tedavileri
Yanık izlerinin büyük çoğunluğu sert, kırmızı ve kabarıktır. Bunların içine çeşitli ilaçların enjekte edilmesi sertlik ve kabarıklığı alır ve yumuşama sağlar. Bu ilaçlar kimi kanser ilaçları ve kortizon içeren ilaçlarıdır. Lakin bunların enjeksiyonu özel bir tecrübe gerektirir. Yanlış yerlere enjekte edilirlerse istenmeyen sonuçlara yol açabilirler. Ayrıyeten bunların dozu da değerlidir. Çok geniş yanıklara doz kısıtlaması sebebi ile yapılamayabilirler. Bu durumda yanık izi küçük kesimlere ayrılır ve her seansta öteki bir bölgeye enjeksiyon yapılır. İlaç enjeksiyonları bir yahut üç ay aralıklar ile yinelanmalıdır. Kaç kere yapılacakları evvelinde bilinemez. Tekraren yapılmaları gerekebilir. Enjeksiyonlar çoklukla hayli yavaşça ağrılıdır ve bu niçinle direk olarak uygulanabilirler. Fakat ağrı eşiği düşük olan bireylerde enjeksiyon öncesi bölgeye ağrı kesici bir krem sürülerek yaklaşık iki saat beklenir ve sonrasındasında enjeksiyon yapılır. Çocuklarda bu tedavi lakin anestezi altında yapılabilir. Bunun için hastaya hayli yavaşça bir anestezi verilerek enjeksiyonlar yapılır ve çabucak akabinde hasta konutuna gönderilebilir. Bu hastalara tıpkı vakitte silikon katmanlar üzerinden baskı uygulaması ve yara yumuşatıcı merhemler de verilmektedir.
Kök hücreli yağ enjeksiyonları
Yanık izi tedavisindeki en kuvvetli metotlardan biridir. Kişinin kendi yağı alınır ve mümkünse birtakım süreçlerden geçirilerek kök hücrelerden zenginleştirilir. ondan sonrasında bu yağ dokusu izlerinin içine enjekte edilir. Yağ dokusunun yanık izi içine enjeksiyonu fazlaca ağrılı değildir. Bu niçinle lokal anestezi ve yavaşça bir sakinleştirme ile yapılabilir. Buna sedasyon anestezisii denilir. Lakin yağ dokusunun alınması ağrılıdır. Bu süreç büyük bir enjektör ile deri altındaki yağların emilerek alınması formunda yapılır. Lakin hastaya hayli fazla ölçülerde yağ verilmesi gerekli ise bu durumda evvel liposuction ameliyatı yapılır ve sonrasındasında alınan yağlar süreçten geçirilerek enjekte edilir. Yağ enjeksiyonunun bir defa yapılması kâfi değildir. En az 3 ay aralıklar ile tekraren yapılması gerekebilir. Her seansta bir daha yağ dokusu alınması masraflıdır ve mantıklı değildir. Bu niçinle birinci seansta gerekenin birkaç katı üzerinde yağ dokusu alınır. İşlendikten daha sonra gereksinim kadarı enjekte edilir ve fazlası -80 derecede derin dondurucuda saklanır. Aylar daha sonra bir daha verilmesi gerektiğinde muhtaçlık kadarı eritilir, sakinleştirme anestezisi altında enjekte edildikten daha sonra tıpkı gün hasta meskenine gönderilir. Yağ verilen bölgelerde sadece iğne izleri haricinde yara olmadığından özel bir tedavi gerekmez ve hasta çabucak günlük hayatına geri döner. Bu tedavinin yapılabilmesi için hastanın alınabilecek fazladan yağ dokusunun olması gereklidir. Çok zayıf hastalarda ve çocuklarda uygulanması uygun değildir.
Derinin soyulması ve ince deri yaması metodu (zımpara ve cila)
Bu yanık izi tedavisinin en son basamağıdır. Buna kolay hatırlanması açısından “zımpara ve cila” ismini verebiliriz. Kimi yanık izleri büsbütün düzelir lakin bölgede sırf beyaz bir leke kalır. Serlik, kabarıklık, kaşıntı vs yoktur. Bu durumlarda öteki tedaviler beyazlığı gidermekte yetersiz kalır. şahsi olarak uyguladığım tedavi beyaz bölgenin üzerine yüzeyel bir zımpara yapmaktır. Buna dermabrazyon denilir ve dönen tırtıklı silindirler ile mekanik olarak yapılır. ondan sonrasında bu zımparalanan ve kanayan bölgenin üzerine özel olarak alınmış bir deri yaması temalır. Bu deri yaması bedenin öbür bir yerinden alınır. Farklı olarak alınan bu deri yaması bölgesinde ekseriyetle iz kalmaz. Bu yama traşlanmış bölgeye yapıştırılır. Yama iki üç gün ortasında yapışır ve yaklaşık bir hafta daha sonra yerine oturur. Bölgede yavaşça kahverengi bir iz kalır. Her vakit bu müsaade deri rengi ile birebir renk olacağı garanti edilemez lakin her durumda beyaz lekeden daha az dikkati çeken bir iz bırakır.
Tedavinin muvaffakiyet yüzdesi ve mühleti
Hastaların en hayli sorduğu sorulardan birisi bu tedavinin muvaffakiyet talihidir. Çabucak söyleyelim. Bu tedavi bir mucize değildir ve asla %100 muvaffakiyet sağlamaz. Lakin şu an dünyada bilinen en geçerli tedavidir. Muvaffakiyet her hastada farklıdır. Birtakım hastalarda %70 üzerinde silinme sağlanırken birtakım hastalarda fakat %40 civarında fayda sağlanmaktadır. Lakin bu muvaffakiyet oranı bile hastaları memnun edebilmektedir zira ağır yanık izlerinde bu oranlara öteki metotlar ile ulaşma bahtı yoktur. Ayrıyeten bu tedavi ileri senelerda geliştirilecek yeni formüller için de sakınca oluşturacak bir sekel bırakmamaktadır. Tedavi müddeti değişkendir. Çoklukla bir yılı geçmektedir. Hastalar tedaviden fayda gördükçe devam etmekte fayda vardır. Birtakım hastalar tedavinin muhakkak bir evresinde düzelmeyi kâfi bularak daha fazla devam etmek istememektedirler. Kimi durumlarda ise tedavi bir limite erişmekte ve daha fazla düzelme mümkün değil denilerek tarafımızdan sonlandırılmaktadır.
Sonuç
Gümüzde geniş yanık izlerinin tedavisi artık daha başarılı yapılabilmektedir ve yanık izi ile yaşamak bir yazgı değildir.
Geniş yanıklar hala bilinen en ağır faydalanma biçimidir.. Günümüzde yanıklara bağlı ölümlerde önemli azalmalar sağlanmıştır. Lakin birfazlaca yanık düzgünleşme daha sonrası önemli izler bırakmaktadır. Bu izlerin tedavisi yakın bir vakte kadar neredeyse mümkün değildi. Günümüzde bu bahiste önemli ilerlemeler sağlanmıştır.
Yanık izlerinin klasik tedavisi
İzi kesip çıkartmak ve uç uca dikmek
Şayet yanı izleri dar bir alanda ise ve kenarlarında olağan deri mevcut ise bu alan kesilerek çıkartılır ve etraftaki deri ortaya yaklaştırılarak dikilir. bu türlü çizgi halinde bir iz elde edilir. Fakat bu çizgi formundaki müsaade de vakit içinde kenarlara yanlışsız açılarak genişlemesi yahut kırmızılaşıp kabarması mümkündür.
İzi çıkartıp deri yaması konulması
Yanık izleri geniş bir alanı kaplıyor ise bu izler kesilerek çıkartılır ve üzerine kişinin kendisinden alınan deri yaması temalır. Deri yamasına tıp lisanında “greft” ismi verilir. Fakat bu deri yaması bedenin diğer bir yerinden alınmalıdır ve deri yaması alınan bölgede de iz kalma mümkünlüğü vardır. Deri yamasının alındığı yerde iz kalma derecesi yamanın kalınlığı ile ilgilidir. Ne kadar ince yama alınırsa alınan yerde o kadar az iz kalır. Buna karşılık ince deri yamasının konulduğu yerde oluşturduğu imaj gereğince hoş değildir. etrafındaki olağan deriden farklı görünür ve estetik olarak beğenilen durmaz. Kalın deri yamaları konuldukları bölgede daha kaliteli bir manzara oluştururlar. Buna karşılık alındıları bölgede epeyce daha berbat bir iz kalır. Deri yamaları da lakin makul genişlikteki bölgelere konulabilir. Her iki bacak, göğüs ön duvarının tamamı yahut sırtın tamamı üzere geniş alanlara konulacak kâfi büyüklükteki deri bulmak güç hatta imkansızdır. Buraları yamamak için birebir bölgeden muhakkak aralıklar ile tekrar yeniden deri yaması almak gerekir. Bu da hem yama konulan tıpkı vakitte alınan bölgede kaliteli bir manzara sağlamaz. Yani estetik maksat için uygun değildir.
Tam katman deri yaması konulması
Sadece yüzü tutan yanıklarda tüm yüze tam katman deri yaması konulması kaliteli ve estetik açıdan olumlu bir imaj sağlayabilir. Lakin yüz derisinin alanı sanıldığından fazlaca daha geniştir ve bu kadar büyük deri alınan bölge zaten güzelleşemez. Buraya öteki yerlerden alınan kısmi kalınlıkta yama konulması gerekir. Bu da yüz haricindeki bölgelerde hayli geniş izlere niye olur.
Yüz nakli
Yüz nakli geniş yüz yanıklarında umut veren bir tedavi biçimidir lakin kolay bir sistem değildir ve günümüzde yüz dışı yanık izi bölgelerinde kullanılmamaktadır.
Yanık izinin imajını düzeltme
Şu ana kadar anlatılanlar hudutlu yanık izlerinde kullanılan günümüzde de geçerli olan klasik tedavi halleridir. Pekala bu hallerin hiç birinin işe yaramadığı geniş yanık izlerinde farklı tedaviler uygulanabilir mi? Örneğin izi kesip çıkartamıyor isek onun manzarasını daha güzel hale getirebilir miyiz? Bu hususta son senelerda büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Şöyle özetleyebiliriz:
Özel lazer tedavileri
Fraksiyonel lazerler bilhassa Fraxel dual lazer yanık izlerinde ve öteki yara izlerinde olumlu sonuçlar vermektedir. 1550 nanometre ve 1927 nanometre boyutlarında iki başka dalga uzunluğu ile çalışan bu lazer hem izlerin kırmızılık ve kabarıklığını azaltmakta tıpkı vakitte koyu lekelerin giderilmesine yardımcı olmaktadır. Bu tedavinin bir olumsuz yanı tek seansta kâfi kararı verememesidir. En az bir ay (bazan daha uzun) aralıklarla yenidenlanması gerekmektedir. Kaç seansın kâfi olacağını evvelde belirlemek mümkün değildir ve kimi izlerde fazlaca sayıda tedaviye gereksinim duyulabilmektedir. Fraxel uygulaması epey çok derecede olmasa da ağrılıdır. Bu niçinle tedavi öncesi uygulama yapılacak bölgelere ağrı azaltıcı bir krem sürülür ve yaklaşık 2 saat kadar beklenir. sonrasındasında tedavi gerçekleştirilir. Günübirlik bir süreçtir. Yanlışsız yapılırsa deride görünen bir yara olmaz. Hasta çabucak banyo yapabilir. Lakin tedavi uygulana bölgenin güneşe gösterilmemesi ve dışarıdan tahriş edilmemesi koşuldur. Bölgeye özel nemlendirici merhemler sürülür. Tedavi daha sonrası bir iki gün süren yavaşça ağrı ve kızarıklı olabilir. Lakin bunlar çabucak düzelir. Tedavi bölgesinde deride pullanma ve bu pulların dökülmesi gözlenir. Bölgenin büsbütün olağana dönmesi ortalama bir ayı bulabilir. Bu niçinle yenidenlanan tedaviler bir ay yahut daha uzun aralıklar ile yapılır. Çocuklarda bu tedaviyi uygulamak zordur. Bu niçinle epeyce yavaşça verilen bir anestezi altında bu süreç gerçekleştirilir ve daha sonrasındasında hasta meskenine gönderilir. Bütün bunlara rağmen Fraxel lazer hala günümüzdeki en faal tedavi araçlarından biridir.
Yanık izi içine ilaç enjeksiyonları, silikon, merhem ve baskı tedavileri
Yanık izlerinin büyük çoğunluğu sert, kırmızı ve kabarıktır. Bunların içine çeşitli ilaçların enjekte edilmesi sertlik ve kabarıklığı alır ve yumuşama sağlar. Bu ilaçlar kimi kanser ilaçları ve kortizon içeren ilaçlarıdır. Lakin bunların enjeksiyonu özel bir tecrübe gerektirir. Yanlış yerlere enjekte edilirlerse istenmeyen sonuçlara yol açabilirler. Ayrıyeten bunların dozu da değerlidir. Çok geniş yanıklara doz kısıtlaması sebebi ile yapılamayabilirler. Bu durumda yanık izi küçük kesimlere ayrılır ve her seansta öteki bir bölgeye enjeksiyon yapılır. İlaç enjeksiyonları bir yahut üç ay aralıklar ile yinelanmalıdır. Kaç kere yapılacakları evvelinde bilinemez. Tekraren yapılmaları gerekebilir. Enjeksiyonlar çoklukla hayli yavaşça ağrılıdır ve bu niçinle direk olarak uygulanabilirler. Fakat ağrı eşiği düşük olan bireylerde enjeksiyon öncesi bölgeye ağrı kesici bir krem sürülerek yaklaşık iki saat beklenir ve sonrasındasında enjeksiyon yapılır. Çocuklarda bu tedavi lakin anestezi altında yapılabilir. Bunun için hastaya hayli yavaşça bir anestezi verilerek enjeksiyonlar yapılır ve çabucak akabinde hasta konutuna gönderilebilir. Bu hastalara tıpkı vakitte silikon katmanlar üzerinden baskı uygulaması ve yara yumuşatıcı merhemler de verilmektedir.
Kök hücreli yağ enjeksiyonları
Yanık izi tedavisindeki en kuvvetli metotlardan biridir. Kişinin kendi yağı alınır ve mümkünse birtakım süreçlerden geçirilerek kök hücrelerden zenginleştirilir. ondan sonrasında bu yağ dokusu izlerinin içine enjekte edilir. Yağ dokusunun yanık izi içine enjeksiyonu fazlaca ağrılı değildir. Bu niçinle lokal anestezi ve yavaşça bir sakinleştirme ile yapılabilir. Buna sedasyon anestezisii denilir. Lakin yağ dokusunun alınması ağrılıdır. Bu süreç büyük bir enjektör ile deri altındaki yağların emilerek alınması formunda yapılır. Lakin hastaya hayli fazla ölçülerde yağ verilmesi gerekli ise bu durumda evvel liposuction ameliyatı yapılır ve sonrasındasında alınan yağlar süreçten geçirilerek enjekte edilir. Yağ enjeksiyonunun bir defa yapılması kâfi değildir. En az 3 ay aralıklar ile tekraren yapılması gerekebilir. Her seansta bir daha yağ dokusu alınması masraflıdır ve mantıklı değildir. Bu niçinle birinci seansta gerekenin birkaç katı üzerinde yağ dokusu alınır. İşlendikten daha sonra gereksinim kadarı enjekte edilir ve fazlası -80 derecede derin dondurucuda saklanır. Aylar daha sonra bir daha verilmesi gerektiğinde muhtaçlık kadarı eritilir, sakinleştirme anestezisi altında enjekte edildikten daha sonra tıpkı gün hasta meskenine gönderilir. Yağ verilen bölgelerde sadece iğne izleri haricinde yara olmadığından özel bir tedavi gerekmez ve hasta çabucak günlük hayatına geri döner. Bu tedavinin yapılabilmesi için hastanın alınabilecek fazladan yağ dokusunun olması gereklidir. Çok zayıf hastalarda ve çocuklarda uygulanması uygun değildir.
Derinin soyulması ve ince deri yaması metodu (zımpara ve cila)
Bu yanık izi tedavisinin en son basamağıdır. Buna kolay hatırlanması açısından “zımpara ve cila” ismini verebiliriz. Kimi yanık izleri büsbütün düzelir lakin bölgede sırf beyaz bir leke kalır. Serlik, kabarıklık, kaşıntı vs yoktur. Bu durumlarda öteki tedaviler beyazlığı gidermekte yetersiz kalır. şahsi olarak uyguladığım tedavi beyaz bölgenin üzerine yüzeyel bir zımpara yapmaktır. Buna dermabrazyon denilir ve dönen tırtıklı silindirler ile mekanik olarak yapılır. ondan sonrasında bu zımparalanan ve kanayan bölgenin üzerine özel olarak alınmış bir deri yaması temalır. Bu deri yaması bedenin öbür bir yerinden alınır. Farklı olarak alınan bu deri yaması bölgesinde ekseriyetle iz kalmaz. Bu yama traşlanmış bölgeye yapıştırılır. Yama iki üç gün ortasında yapışır ve yaklaşık bir hafta daha sonra yerine oturur. Bölgede yavaşça kahverengi bir iz kalır. Her vakit bu müsaade deri rengi ile birebir renk olacağı garanti edilemez lakin her durumda beyaz lekeden daha az dikkati çeken bir iz bırakır.
Tedavinin muvaffakiyet yüzdesi ve mühleti
Hastaların en hayli sorduğu sorulardan birisi bu tedavinin muvaffakiyet talihidir. Çabucak söyleyelim. Bu tedavi bir mucize değildir ve asla %100 muvaffakiyet sağlamaz. Lakin şu an dünyada bilinen en geçerli tedavidir. Muvaffakiyet her hastada farklıdır. Birtakım hastalarda %70 üzerinde silinme sağlanırken birtakım hastalarda fakat %40 civarında fayda sağlanmaktadır. Lakin bu muvaffakiyet oranı bile hastaları memnun edebilmektedir zira ağır yanık izlerinde bu oranlara öteki metotlar ile ulaşma bahtı yoktur. Ayrıyeten bu tedavi ileri senelerda geliştirilecek yeni formüller için de sakınca oluşturacak bir sekel bırakmamaktadır. Tedavi müddeti değişkendir. Çoklukla bir yılı geçmektedir. Hastalar tedaviden fayda gördükçe devam etmekte fayda vardır. Birtakım hastalar tedavinin muhakkak bir evresinde düzelmeyi kâfi bularak daha fazla devam etmek istememektedirler. Kimi durumlarda ise tedavi bir limite erişmekte ve daha fazla düzelme mümkün değil denilerek tarafımızdan sonlandırılmaktadır.
Sonuç
Gümüzde geniş yanık izlerinin tedavisi artık daha başarılı yapılabilmektedir ve yanık izi ile yaşamak bir yazgı değildir.